مجله

گبه یا فرش عشایری به چه مدل فرش‌هایی گفته می‌شود؟

گبه یا فرش عشایری به چه مدل فرشی گفته می شود؟

گبه، فرشی همسن تاریخ!

گبه یکی از دست بافته‌های اصیل عشایری می‌باشد که جزئی از هویت فرهنگی_تاریخی ایران به حساب میاید و القاگر حال و هوای بومی و طبیعی است. 

گبه، معمولا توسط عشایر لر و قشقایی بافته می‌شود که نمایان‌گر داستان‌ها و روایت‌های یک تمدن است و قدمت آن مخصوص زمانی است که انسان‌ها برای نخستین بار توانستند با استفاده از پشم و پوست حیوانات بافته‌ای تحت عنوان زیر انداز درست کنند. گبه مانند فرش از ارزش هنری والایی برخوردار است که در سراسر دنیا طرفداران زیادی را به سبب کارایی و ضخامت، به خود جلب کرده است؛ گبه عملا پلی بین گذشته و آینده، نسل‌های قدیم و جدید و فرهنگ‌های محلی و جهانی ایجاد کرده است. 

گاهاً به فرش گبه، فرش خرسک نیز می‌گویند ولیکن زیاد صحیح به نظر نمی‌رسد. در زمان‌های قدیم به فرش‌های ارزان قیمت، کم ارزش و بی کیفیت خرسک می‌گفتند؛ این در حالی است که فرش گبه از کیفیت و دوام بالایی برخوردار است و نقوش زیبایی را روایت می‌کند.

گبه چیست ؟ 

گبه در واقع همان قالی می‌باشد که پرز‌های بلندتری دارد و در اندازه‌های کوچکتر تهیه می‌شود که سبب می‌شود نسبت به سایر قالی‌ها نرم تر باشد.

از دیگر تفاوت‌های عمده گبه نسبت به سایر فرش‌ها میتوان به بدون نقش بودن آن اشاره کرد که نقطه قوت گبه به حساب میاید؛ بدین صورت که هنگام بافتن گبه نقشه‌ای از قبل آماده نشده و بافندگان به صورت ذهنی آن را نقشه پردازی می‌کنند. بنابراین شما گبه‌ها را گاهاً زیبا و متقارن و گاهاً انتزاعی مشاهده می‌کنید؛ به همین علت صریحا میتوان گفت که هیچ دو گبه‌ای را نمی‌توان با مشخصاتی کاملا یکسان پیدا کرد.

گبه مانند اثر انگشت، منحصر به فرد است.

امروزه گبه‌ها توسط انواع دستگاه‌های ماشینی تولید می‌شوند که تنوع فراوانی در طرح، رنگ و سایز دارند. به صورت کلی آنچه که این گبه‌ها را جذاب می‌کند، در دسترس بودن و قیمت مناسب آن‌ها می‌باشد.

انواع گبه از نظر نوع بافت

گبه دستبافت 


این نوع بافت از ارزش بالایی برخوردار است زیرا که اصالت فرش حفظ شده و توسط نیرو‌های انسانی و بافندگان خبره بافته می‌شود. 

ذر این نوع بافت معمولا از پشم خالص استفاده می‌کنند.

گبه ماشینی


در این نوع بافت، فرش گبه توسط نیروهای انسانی بافته نمی‌شود بلکه توسط دستگاه‌های ماشینی تولید می‌شوند؛ لذا دارای طرح و بافت منظم‌تری هستند. بنابراین قیمت مناسب‌تری دارند اما مثل گبه‌های دستبافت ارزشمند نیستند.

با این حال انتخاب مناسبی برای استفاده روزانه که معمولا توام با اصطحکاک و خرابی است می‌باشد. 

در این نوع بافت اغلب از الیاف مصنوعی و کمتر از پشم خالص استفاده می‌شود.

انواع طرح گبه 

گبه کد 21 سرمه ای

خشتی 

یکی از معمول‌ترین نگاره‌های گبه می‌باشد که از قاب‌های متعددی تشکیل شده است و بیشتر در میان بافندگان فارسی و بختیاری رواج دارد.
گبه کد 61 عسلی

راه راه

همانطور که از اسم آن مشخص است، این طرح متشکل از خطوط و راه‌هایی است که به صورت اریب یا موازی قرار گرفته‌اند.
گبه کد 77-کرم

هندسی

تشکیل شده از اشکال مختلف هندسی که در کنار هم و در قسمت‌های مختلف فرش یک طرح انتزاعی را تداعی میکنند.
گبه 12 سرمه ای

ترنج

در ادبیات فارسی به آن حوض نیز می‌گویند که در وسط طرح قرار می‌گیرد و انشعاباتی از آن خارج می‌شود.
خشتی 
یکی از معمول‌ترین نگاره‌های گبه می‌باشد که از قاب‌های متعددی تشکیل شده است و بیشتر در میان بافندگان فارسی و بختیاری رواج دارد.
گبه کد 21 سرمه ای
گبه کد 61 عسلی
راه راه
همانطور که از اسم آن مشخص است، این طرح متشکل از خطوط و راه‌هایی است که به صورت اریب یا موازی قرار گرفته‌اند.
گبه 12 سرمه ای
ترنج
در ادبیات فارسی به آن حوض نیز می‌گویند  که در وسط طرح قرار می‌گیرد و انشعاباتی از آن خارج می‌شود.

 

هندسی 
تشکیل شده از اشکال مختلف هندسی که در کنار هم و در قسمت‌های مختلف فرش یک طرح انتزاعی را تداعی میکنند.

 

گبه کد 77-کرم
دیگر طرح‌ها 
  • شیر 
  • 4 فصل درختی 
  • خانه در هم 
  • کف ساده 

تفاوت گبه و گلیم 

هر دو فرش گلیم و گبه به صورت دستبافت یا با استفاده از دستگاه‌های ماشینی بافت می‌شوند. 

  • گبه نوعی فرش است که پرز‌های بلند و نرمی دارد، در حالی که گلیم به فرشی گفته می‌شود که پرزی ندارد.

همچنین لازم به ذکر است که شستشوی آن‌ها نیز متفاوت می‌باشد.

  • نرمی و لطافت گبه به سبب بیشتر بودن قطر و خاب آن نسبت به گلیم بیشتر است، بدین صورت که گلیم بدون خاب است و بافت آن مانند موکت می‌باشد که به صورت حلقه‌ای صورت می‌گیرد.
  • تراکم و تعداد رنگ به کار رفته در بافت گبه بیشتر از گلیم ‌باشد که باعث می‌شود گبه زیبا تر به نظر برسد.

مزایا و معایب 

دوام توام با زیبایی 

گبه از فرش‌های بسیار مقاوم به حساب میاید که تا چندین سال مرغوبیت و زیبایی خود را حفظ می‌کند .

حس گرما و صمیمیت

طرح و نقش گبه القاگر صمیمیت، سادگی و خاطرات قدیمی می‌باشد. 

اصالت 

اصالت از ویژگی‌های کلیدی فرش گبه به حساب میاید.

دکوراسیون 

گبه‌های یکی از متنوع‌ترین بافته‌های دنیا به حساب میایند که در دکوراسیون نوین و سنتی استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که تنوع طرح‌های سنتی گبه، بیشتر می‌باشد.

راحتی

گبه‌ها پرز‌های بلند و پر تراکمی دارند که سبب نرمی و لطافت این نوع فرش می‌شود.

ابعاد کوچک

گبه‌ها معمولا در ابعاد کوچک 2 تا 6 متر بافت می‌شوند.

نامناسب برای فضاهایی همچون آشپزخانه 

آشپزخانه فضایی است که زود کثیف می‌شود و خرده ریزه‌های مواد غذایی در بین پرز‌های فرش می‌روند و جارو کردن آن را سخت می‌کنند.

روش نگهداری گبه

قاعدتا نگهداری صحیح از گبه و حفظ آن از عوامل آسیب رسان نظیر سوسک، موریانه، موش و حشراتی مثل بید، موجب افزایش ماندگاری و سلامت فرش می‌شود.

این نگهداری شامل استفاده از محلول‌های شیمیایی مناسب در هنگام شستشو، افشانه کردن حشره کش روی فرش، قرار نگرفتن آن در معرض محیط مرطوب، نور مستقیم خورشید و ... می‌باشد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *